Duurdere essentiële goederen dreigen nog eens 263 miljoen mensen in extreme armoede te duwen
Tegelijkertijd zien de voedsel- en energiemiljardairs hun fortuin om de twee dagen met een miljard dollar aanzwellen.
Tijdens de twee jaar van pandemie kwam er elke 30 uur één nieuwe miljardair bij. Tegen eind 2022 zullen er aan hetzelfde ritme, elke 33 uur één miljoen mensen in extreme armoede kunnen vervallen. Dat staat in het nieuwe rapport van Oxfam, Profiting from Pain, dat vandaag wordt gepubliceerd bij aanvang van het Wereld Economisch Forum (dat de crème de la crème van de wereldelite bijeenbrengt in Davos). Het vindt voor het eerst fysiek plaats sinds de pandemie.
"Miljardairs komen naar Davos om hun buitengewone fortuin te vieren. De pandemie, en nu de stijgende voedsel- en energieprijzen, zijn voor hen een zegen geweest. Tegelijkertijd wordt de vooruitgang in de strijd tegen extreme armoede van de afgelopen decennia tenietgedaan en worden miljoenen mensen geconfronteerd met onhoudbare prijsstijgingen," zegt Eva Smets, uitvoerend directeur van Oxfam België.
Uit het Oxfam-rapport blijkt met name dat bedrijven in essentiële goederensectoren zoals de farmaceutische industrie, energie en voedsel (waar monopolies gebruikelijk zijn) recordwinsten boeken.
Het vermogen van miljardairs in de agro-industrie en de energiesector is de afgelopen twee jaar met 453 miljard dollar gestegen, of 1 miljard dollar om de twee dagen. Vijf van de grootste bedrijven in deze sectoren (BP, Shell, TotalEnergies, Exxon en Chevron) maken samen $ 2.600 winst per seconde. Er zijn nu 62 nieuwe miljardairs in de agro-industrie. Samen met slechts drie andere bedrijven controleert de Cargill familie - waaronder 12 miljardairs - 70% van de wereldwijde landbouwmarkt. Vorig jaar boekte Cargill de hoogste winst in zijn geschiedenis (met een netto-inkomen van 5 miljard dollar) en naar verwachting zal het bedrijf dit record in 2022 opnieuw breken.
Van Sri Lanka tot Soedan zorgen recordhoge voedselprijzen voor sociale en politieke onrust. 60% van de lage-inkomenslanden staat aan de rand van schuldennood. Mensen in de armste landen besteden twee keer zoveel van hun inkomen aan voedsel als mensen in rijke landen. Inflatie is ook een realiteit in rijke landen zoals België. In ons land zijn de prijzen in maart met 9,3% gestegen ten opzichte van vorig jaar. Deze stijging is grotendeels toe te schrijven aan de energieprijzen, die sinds 2021 met 64,8% zijn gestegen. Tegelijkertijd zal deze stijging van de energieprijzen naar verwachting 200 miljard euro aan extra winst opleveren².
Hoewel de inflatie overal toeneemt, is de prijsstijging vooral nefast voor laagbetaalde werknemers wier gezondheid en bestaansmiddelen al kwetsbaar waren door de pandemie. Dit geldt in het bijzonder voor vrouwen, minderheid,- en gemarginaliseerde bevolkingsgroepen. In Latijns-Amerika en het Caribisch gebied bijvoorbeeld hebben de hoge informaliteit en de zware last van onbetaald zorgwerk 4 miljoen vrouwen uit de beroepsbevolking verdreven. In de Verenigde Staten verdient de helft van alle vrouwen met een diverse achtergrond minder dan 15 dollar per uur.
"Na meer dan twee jaar van een pandemie die heeft geleid tot naar schatting meer dan 20 miljoen doden en zware economische gevolgen, moeten beleidsmakers in Davos kiezen: optreden als mandatarissen voor de miljardairs die hun economie plunderen, of ambitieuze actie ondernemen in het belang van de overgrote meerderheid."
Oxfam doet de volgende aanbevelingen:
- Invoering van permanente vermogensbelastingen om de monopolies en de onevenredige koolstofuitstoot van de rijksten te reguleren en extreme rijkdom herverdelen via sociale maatregelen om de bevolking te ondersteunen. In België werden in een studie van de KU Leuven verschillende voorstellen getest, waaronder een progressieve belasting op vermogens van meer dan 1 miljoen die 20,3 miljard euro zou opleveren, wat overeenkomt met de totale kosten van de Covid-19-steun in 2020.
- Italië heeft onlangs besloten een solidariteitsheffing van 25% op de energiesector in te voeren om een belangrijk hulppakket voor de bevolking te financieren, en Argentinië overweegt een soortgelijke heffing. Oxfam stelt voor een belasting van 90% op overwinsten in te voeren om onverhoopte winsten van grote bedrijven in alle sectoren terug te vorderen, evenals solidariteitsbelastingen op rijkdom die miljardairs hebben vergaard tijdens crises zoals de pandemie. Oxfam schat dat een dergelijke belasting op slechts 32 multinationals tegen 2020 104 miljard dollar aan inkomsten had kunnen opleveren.
- Een einde maken aan de machtsconcentratie van grote bedrijven in ons voedselsysteem door vastberaden steun te verlenen aan kleinschalige producenten.
- De landbouwmarkten moeten transparant zijn, met inbegrip van investeringen, voorraden en winsten van particuliere ondernemingen. De financiële speculatie op landbouwgrondstoffenmarkten moet gereguleerd worden door een openbare audit.
"Het fortuin van miljardairs is niet toegenomen omdat ze slimmer zijn of harder werken. En werknemers komen niet in onzekere situaties terecht omdat ze minder (goed) zouden werken. De stijgende rijkdom en de toenemende armoede zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden. Zij bewijzen dat ons economisch systeem precies zo werkt als de rijken en machtigen het bedoeld hebben: zij hebben een weerzinwekkend deel van de rijkdom van de wereld veroverd door middel van privatisering en monopolies, zij ondermijnen de regelgeving en de rechten van werknemers en zij verstoppen hun geld in belastingparadijzen, dit alles met de medeplichtigheid van regeringen.
Ondertussen slaan miljoenen mensen maaltijden over of kloppen ze aan bij voedselbanken, zetten de verwarming uit, kunnen ze hun rekeningen niet betalen en vragen ze zich af hoe ze in hemelsnaam moeten overleven. Elke minuut die voorbijgaat in Oost Afrika, loopt iemand het risico om te verhongeren. Deze groteske ongelijkheden zijn verdelend en gevaarlijk. Ongelijkheid is dodelijk.”
Opmerkingen voor de redactie
- Lees het rapport Profiting from Pain.
- De gegevens over de rijkste mensen in de samenleving zijn afkomstig van de miljardairsranglijst van Forbes.
- Alle bedragen zijn uitgedrukt in Amerikaanse dollars en zijn, waar nodig, gecorrigeerd met het inflatiepercentage van de Amerikaanse consumentenprijsindex.
- De Wereldbank definieert extreme armoede als minder dan 1,90 dollar per dag.
- Oxfam en Save the Children schatten dat in het door droogte geteisterde Ethiopië, Kenia en Somalië waarschijnlijk elke 48 seconden iemand van honger sterft. Beeldmateriaal is hier beschikbaar.
- De helft van de zwarte vrouwen in de Amerikaanse beroepsbevolking verdient minder dan $15 per uur. Dit is niet genoeg om de kosten van levensonderhoud voor de meeste huishoudens te dekken en duwt miljoenen gezinnen in de VS onder de armoedegrens.
- Oxfam lanceert een noodfonds voor Oost-Afrika.